Kaç kişi biliyor böyle bir devletin varolduğunu? Yerini… Sınırlarını… Anayasa ve hükümetini kim biliyor?
Nasıl kurulduğunu ve kimler tarafından yıkıldığını da bilen var mı?
Ya Osmanlı’nın yıkılışından sonra kurulan ilk Türk Devleti olduğunu biliyor muyuz?
Rotschild’in “Türklere tarihlerini tersinden okuttuk” dediği ve Baronlar’ın tersinden okuttukları tarihimizin unutturulan sayfalarından biridir Kars İslam Cumhuriyeti.
Kemalistlerin, kaynağını bilseler hemen reddedecekleri Cumhuriyet kelimesini kullanan ilk devlet olma hakkını hâlâ elinde tutan Kars İslam Cumhuriyeti’ni tarihteki yerini almalarını temin etme yolunda kaç tarihçimiz kolları sıvadı acaba? Bu konuda hiçbir bilgi sahip değilim. Fakat yapılması gereken bir vazife.
Asla olmayan bir Yunan Tarihi’ni ta ilkokuldan başlayıp üniversiteye kadar okutanlar, kendi tarihimizi unutturmak için her yolu denemişler. Başarmışlar da. Baksanıza kendileri itiraf ediyorlar.
Biz de mal bulmuş mağribi gibi verileni sahiplenmişiz. Bizim olanı isteriz diyememişiz.
Bu rastgele veya zoraki sahiplenmenin bir de hesabı olması gerekir değil mi? Evet diyorsak, işte önümüzde yeni bir konu. Yeni bir unutturulan, saklanan bir tarihi sayfamız. Vazifemizi yapalım ve sonumuz gelmeden bizden çalınanları bir bir geri almak için ayağa kalkalım.
Öyle ise ilk önce cumhuriyet kelimesinin mana ve menşei ile başlayalım bugünkü yazımıza:
“Cumhuriyet” kavram olarak fıkıhta da kullanılan Arapça bir kelimedir. Bu konuyu hem Farabi “Medinetül Fazıla”da, hem de Biruni ve daha birçok İslam alimi tartışmışlardır. “Cumhuriyet”, “Ulus devlet” yokken de vardı ve “Cumhur” “çoğunluk” anlamına kullanılıyordu.. “Cumhur ulema” derken, “Alimlerin çoğunluğuna göre” anlamı veriliyordu.[1]
Anadolu topraklarında ilk cumhuriyet Türkiye Cumhuriyeti sanılır. Kars İslam Cumhuriyeti’nden kimse söz etmez.[2]
Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkate-i Milliyesi veya Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti’ de denir.[3]
Mondros Ateşkes Antlaşması sonunda ‘Elviye-i Selase’ dışarıda kalınca 5 Kasım 1918’de Kars İslam Şurası kurulur.[4]
Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Kafkasya’dan geri çekilme kararı alan Rusya ile 3 Mart 1918’de Brest-Litvosk anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre Rusya, Güneybatı Kafkasya’dan, Anadolu’da işgal etiği Kars, Ardahan, Artvin ve Batum’dan çekildi. Bu bölge de hukuki ve idari olarak boşluk doğmuş oldu. 9. Ordu Komutanı Yakup Şevki Paşa ve Kars Mutasarrıfı Hilmi Uran halkı örgütlemeye başladılar. Bölgesel de olsa yeni bir devlet kurulmalıydı. Ermeni ve Gürcü istilasına karşı vatanı korumak amacındaydılar.Bayrakları kırmızı ve yeşil zemin üzerine dik şekilde konumlanmış ay yıldızdı. Para birimi kuruş ve lira, resmi dili Türkçe’ydi. Halkoyuyla seçilen 131 milletvekilinden oluşan bir parlamentosu vardı.[5]
Kabinede iki de Rum bakan vardı (Pablo Camus ve Stefani Vafiades)[6]
Merkezi Kars olan Kars İslam Cumhuriyeti, Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahcivan, Culfa ve Orduabat gibi yerleri kapsamaktaydı.[7]
İngilizler’in Meclisi işgal etmeleriyle son bulan hükûmet.
14 Ocak 1919’da demiryolu ile Kars’a gelen ve o bölgeyi Ermenilere vermek isteyen 14. İngiliz Tümeni Komutanı General Thomson’u Kars istasyonunda diplomatik bir heyet karşıladı. Milli Şura Merkezi Azası Mamiloğlu (Mamilof) Tevhidüddin Bey, İngilizlerin Wilson Prensipleri’ni kabul ettiklerini anımsatarak, bu nedenle kendilerine saygı gösterilmesini istedi. 1914 yılında Ermenilerin Kars ilindeki nüfusunun yüzde 15’ten az olduğunu, resmi belgelerle kanıtlamıştı. Asla çoğunlukta olan Türkleri yönetemeyeceklerini söyledi. Bu çıkış ve silahlı çatışmalarda gösterilen kimi başarılar üzerine İngilizlerin Kafkasya Başkomutanı sıfatı da taşıyan General Thomson, bu küçük devleti fiilen tanımak zorunda kaldı. Bu ütopik Cumhuriyetin ömrü tıpkı Paris Komünü gibi kısa oldu. İngilizler 13 Nisan 1919’da Kars’ı işgal ederek parlamentoyu dağıttılar. Hükümetin 12 üyesini ve Cumhurbaşkanı İbrahim Aydın Bey’i tutuklayarak Malta Adası’na sürdüler. Kars Cumhuriyeti tarihin tozlu sayfalarındaki yerini aldı.[8]
18 maddelik Anayasa ilk sivil anayasa niteliğindeydi.[9]
Anayasası ve işleyiş bakımından Türkiye cumhuriyetinin öncüsü oldu.Bir anayasa kaleme alındı.Anayasa da Türkiye sözcüğü ilk kez kullanılıyordu. Bu temel metin aynı zamanda 1921’deki anayasamızında temelini teşkil etti.[10]
Günümüz şartları değerlendirildiğinde öne çıkan en önemli madde ise, 18 yaşını tamamlamış kadın ve erkeklerin oy kullanma hakkına sahip olmasıydı.[11] (Erhan Kırmızı)[12]
Yukarıda bu devleti kaç tarihçi biliyor dedim. Haklı olarak sordum bunu. Bilmemek ile bildiği halde saklamak arasında bir fark var mı? Bilmemek ile bildiği halde çeşitli hesaplarla o bildiğini saklamak arasında hiç fark var mı? Yok! Asla da olamaz.
Diyelim ki, tarihçilerimizin tamamı bu devletten haberdar. Öyle ise adama sormazlar mı?
Bunun hakkında kaç tarih kitabı yazıldı? Kaç tez hazırlandı? Kaç tebliğ sunuldu?
Bu ve buna benzer sorulara olumlu cevap verebiliyorsanız, bütün sözlerimi geri alır, bütün tarihçilerden de özür dilerim. Yoksa ben böyle konuları tek tek önnüze sürecek ve ey tarihçiler! Alın size isim ve malzeme. Hadi vazifenizi yapın diyeceğim.
Bir şey daha var…
Ben tarihçi değilim. Kimseye tarih dersi vermeye niyetim de yok! Sadece hatırlatmak. Tarihçilerin, tarihi eserleri toprağı milim milim kazıyarak gün ışığına çıkaran bir arkeolog edası ile bizden saklanan veya kaybettirilen tarih sayfalarımızı bir bir gün ışığına çıkarmaları için çırpınmaktır vazifem.
Belki bu çırpınışı duyup vazifesini yerine getirenler olur.
Muhammed Mücahid Okcu
——————————————————-
[1] http://yakintarihimiz.org/anadoluda-cumhuriyeti-ilk-kim-kurdu-gazi-mustafa-kamal-ataturk-degil-miyok-canim-o-size-okullarda-okutulan-resmi-tarih-yalaninin-bir-parcasi-adinda-turkiye-ve-cumh.html
[2] http://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/abdurrahman-dilipak/bayirbucak-12810.html
[3] http://www.uzmanportal.com/kars-islam-cumhuriyeti-1918-1919.html/
[4] http://listelist.com/kars-demokratik-cumhuriyeti/
[5] http://yakintarihimiz.org/anadoluda-cumhuriyeti-ilk-kim-kurdu-gazi-mustafa-kamal-ataturk-degil-miyok-canim-o-size-okullarda-okutulan-resmi-tarih-yalaninin-bir-parcasi-adinda-turkiye-ve-cumh.html
[6] http://listelist.com/kars-demokratik-cumhuriyeti/
[7] http://www.uzmanportal.com/kars-islam-cumhuriyeti-1918-1919.html/
[8] http://yakintarihimiz.org/anadoluda-cumhuriyeti-ilk-kim-kurdu-gazi-mustafa-kamal-ataturk-degil-miyok-canim-o-size-okullarda-okutulan-resmi-tarih-yalaninin-bir-parcasi-adinda-turkiye-ve-cumh.html
[9] http://listelist.com/kars-demokratik-cumhuriyeti/
[10] http://yakintarihimiz.org/anadoluda-cumhuriyeti-ilk-kim-kurdu-gazi-mustafa-kamal-ataturk-degil-miyok-canim-o-size-okullarda-okutulan-resmi-tarih-yalaninin-bir-parcasi-adinda-turkiye-ve-cumh.html
[11] http://listelist.com/kars-demokratik-cumhuriyeti/ [12] http://www.08olay.com/kars-islam-cumhuriyeti.html
